WARUNKI POWODZENIA W SAMOKSZTAŁCENIU CZ. II

Najważniejsze elementy zakresu treściowego technologii kształcenia, a jednocześnie jej trzy istotne kierunki badań to: naukowa organizacja procesu kształcenia, zautomatyzowane sterowanie czynnościami dydaktycznymi uczącego się i nauczającego, szerokie i kompleksowe stosowanie technicznych środków kształcenia i materiałów dydaktycznych ls.

Istotę procesu samokształcenia należy opierać na naukowej organizacji procesu kształcenia, wzbogacając ją przez zastosowanie technicznych środków dydaktycznych. Proces samokształcenia rzadko występuje dziś w postaci czystej, najczęściej jest uwikłany w inne oświatowe procesy, do których należy programowe kształcenie, wychowanie w środowisku i samorzutny rozwój społeczny. Szkoły, uczelnie i inne placówki oświatowe stanowią to miejsce, gdzie wszystkie te procesy najczęściej wzajemnie się przeplatają. Jest to sytuacja niezwykle korzystna dla samouka, dla powodzenia w procesie samokształcenia. Osoba podejmująca samokształcenie może i powinna się zwrócić do placówki oświatowej lub uczelni, które proponują przygotowany program kształcenia, organizację i metody jego realizacji. W ten sposób warunek samodzielności łączy się ze świadomą pomocą oświatową, co jest bardzo korzystne dla powodzenia w samokształceniu.

Również bogaty zestaw środków dydaktycznych i środków masowego przekazu daje szeroką możliwość skutecznej pracy samokształceniowej niezależnie od pomocy konkretnych placówek oświatowych. Dzięki przekazom radia i telewizji możliwe jest studiowanie w domu. Przykładem może być Telewizyjne Technikum Rolnicze czy Telewizja Edukacyjna w systemie kształcenia i doskonalenia nauczycieli.

Czynniki, które mają wpływ na powodzenie w pracy samokształceniowej

Dawniej takich możliwości nic było. Uczący' się samouk mógł korzystać tylko z książek i wykładów. Dzisiaj technologia kształcenia poszerza źródła wiedzy, przenosi je do domu i umożliwia korzystanie z przekazu. Jest to nie tylko zwiększenie ilości i jakości źródeł wiedzy, ale także wprowadzenie nowych sytuacji dydaktycznych, ponieważ korzystanie z radia czy telewizji wymaga innych sposobów i postępowań metodycznych niż studiowanie podręcznika czy słuchanie prelekcji. Technologia kształcenia nie tylko zwiększa zakres źródeł, lecz także powoduje potrzebę powstawania, określania i doskonalenia nowych technik i metod samokształceniowych, ls F. Januszkiewicz. S. Jarmark (red.): Technologa kształcenia w rozwoju. Warszawa 1988, PWN. a to zadanie nie może być dobrze rozwiązane bez wykorzystania naukowej organizacji procesu kształcenia i dydaktycznej analizy' czynności uczącego się w procesie samokształcenia.

Obok tej możliwości technologia kształcenia stwarza także inne: są to taśmy i kasety z nagraniami do indywidualnego wykorzystania, płyty, przeźrocza, filmy. Włączenie tych urządzeń i środków dydaktycznych do własnego warsztatu pracy samokształceniowej, umiejętne się nimi posługiwanie, zwiększa szanse na powodzenie w samokształceniu.

O powodzeniu w pracy samukształceniowcj decyduje: właściwa organizacja warsztatu pracy samokształceniowej w domu, umiejętność doboru odpowiednich źródeł samokształcenia i korzystania z nich, dobór właściwych, w stosunku do celów, metod samokształcenia, umiejętność wystrzegania się błędów w samokształceniu. Powodzenie w pracy samokształceniowej zależy także od stanu zdrowia samouka, jego kondycji psychicznej i materialnej, a także od wielu innych czynnikowy takich jak:

– 1) umiejętność planowania pracy samokształceniowej,

– 2) umiejętność poprawnego rozumowania,

– 3) krytycyzm,

– 4) umiejętność obserwacji,

– 5) rzetelność i wytrwałość,

– 6) samokontrola i samokrytycyzm,

– 7) umiejętność koncentracji.

Większość z wymienionych czynników, warunkujących powodzenie w samokształceniu, omówionych zostanie w dalszych rozdziałach książki.