Pamięć w wieku podeszłym – ciąg dalszy

Jeśli zmiany patologiczne w mózgu spowodują uszkodzenie struktur odpowiedzialnych za przetwarzanie i magazynowanie informacji, wtedy zaburzenia pamięci są dominującym obserwowanym zjawiskiem chorobowym (nie towarzyszy temu spadek intelektu) – jest to tzw. zespół amnestyczny.

Często zaburzenia pamięci są jednym z pierwszych symptomów rozwijającego się otępienia. Charakteryzują je zaburzenia pamięci świeżej, trudności w przypominaniu imion i nazwisk bliskich osób, wydarzeń minionego dnia, kłopoty z przyswajaniem nowych wiadomości, nawet mimo wielokrotnego powtarzania. Stopniowo dochodzi do związanych z zapominaniem zaburzeń orientacji w czasie i miejscu – np, nietrafienie do własnego domu. Luki pamięciowe z niemożnością odtwarzania rozciągają się na coraz wcześniejsze okresy życia. W pamięci najdłużej pozostają informacje dotyczące własnej osoby (imię, nazwisko, data urodzenia). Często zdarza się, że luki pamięciowe są wypełniane zmyśleniami i fantazjami.

Czy wszystko to oznacza, że ludzie starsi, po 65 roku życia nie powinni się uczyć? Psychologowie już dawno odrzucili pogląd, że podeszły wiek człowieka jest zasadniczą przeszkodą do uczenia się. Już w pierwszych latach XX wieku badania E. L. Thorndike’a udowodniły72, że większy wpływ, na szybkość i skuteczność uczenia się dorosłych ma ogólny poziom inteligencji niż wiek: „Na ogół nikt, kto nie przekroczył 45 roku życia nie powinien powstrzymywać się od podejmowania wysiłku uczenia się czegokolwiek z pow-odu przekonania lub obawy, żc jest za stary na to, aby mógł się czegoś nauczyć”.

Późniejsi badacze rozszerzyli i uzupełnili wyniki prac badawczych Thorndike’a. Stwierdzili, żc między 45 a 70 rokiem życia, a nawet w starszym wieku spadek sprawności uczenia się jest prawdopodobnie nie większy niż 1% rocznic. Udowodnili też, że człowiek w wieku 60 lal potrafi nauczyć się tego samego, co w wieku 20 lal, jedynie czas nauki będzie dłuższy. Przyczyn tego stanu rzeczy należy szukać w zmianach fizjologicznych organizmu, braku zainteresowania, słabości motywacji i w innych czynnikach obniżających efekty wysiłków' człowieka.

Człowiek w wieku podeszłym może uczyć się i systematycznie kształcić

Jego zdolność do nauki i pracy umysłowej jest duża. Posiada dużo krytycyzmu, refleksyjnie i problemowo ujmuje sprawy życia, nie podlega – tak jak to jest często u ludzi młodych – bezkrytycznie autorytetom, nie zadowala się gotowymi rozstrzygnięciami problemów, lecz stara się je sam zrozumieć i rozwiązać. Dorosły poważnie traktuje naukę i pracę, jest wytrwały, samodzielny, umie organizować swoje samokształcenie. Wiek człowieka nie stanowi zatem istotnej przeszkody w kształceniu i samokształceniu, a także w twórczej pracy naukowej i zawodowej. Oto przykłady potwierdzające te stwierdzenia:

– F. Zeppelin mając 73 lata pracował z całą energią przy rozbudowie skonstruowanych przez siebie statków powietrznych.

– T. A. Edison, przeszedłszy z działalności wynalazczej do organizacyjnej, kierował twórczo i niezwykle sprężyście laboratoriami i fabrykami aż do 84 roku życia.

– Galileo Galilei mając 72 lata odkrył libracje księżyca, w 74 roku życia wydał Dialogi o nowych naukach, a w 77 roku życia skonstruował pionowy zegar wahadłowy.

– M. E. Chevreul mając 83 lata napisał historię chemii, a w 93 roku życia kierował muzeum historii naturalnej, do 100 lat zachował pełną jasność umysłu i autorytet w swojej specjalności.

– K. E Gauss w 72 roku życia napisał dalszy ciąg swej pracy z zakresu teorii równań algebraicznych, a w dwa lata później skończył pisać teorię pomiaru pól.

– J. Kant napisał w 73 roku żyda Metaphisik der Sitten, a już w następnym roku Streit der Fakultäten.

– W. Wundt nauczał studentów jeszcze po skończeniu 80 lat, a na dwa lala przed dziewięćdzicsiąiką kończył swoje wielkie dzieło Völkerpsychologe.

– J. W. Goethe w 70 roku życia napisał swój sławny Dywan wschodni .

– Wiktor Hugo jako osiemdziesięcioletni starzec napisał powieść Legenda wieków.

– Wit Stwosz w wieku 70 lat tworzył ołtarz Pozdrowienie anielskie w Norymberdze, a w 13 lat później ołtarz w Bambergu.

– Michałowi Aniołowi brakowało roku do dziewięćdziesiątki, gdy tworzył Pietę Rondanimi.

– C. Monteverdi kończył ostatnią swą operę Koronacja Poppei w 75 roku życia.

– F. E. Bach w 73 roku życia komponował Śpiew poranny, Zmartwychwstanie i Podróż do nieba.

– G. Verdi obdarzył współczesnych Otellem w 74 roku życia, w 8U – Fal- staffem, a w 85 roku życia Czterema sztukami religijnymi.

Ten krótki wykaz przykładów twórczości ludzi uznawanych w opinii społecznej za starych dowodzi wyraźnie, jak duże są możliwości twórcze, umysłowe, nawet w tak późnym wieku, gdy człowiek ma nawet lat osiemdziesiąt i dziewięćdziesiąt. Udowadnia też, że człowiek może się uczyć i twórczo pracować do późnych lat swojego życia.