Funkcje maszyn dydaktycznych polegają na umożliwieniu rozwiązywania problemów. Występują one bądź jako główne źródło wiadomości, bądź też służą do weryfikowania przewidywań (przypuszczalnych odpowiedzi) i ich uzasadnienia. Rozwijają one również zdolności poznawcze, szczególnie spostrzegawczość wzrokowy i słuchową: angażują przez oddziaływanie emocjonalne, a tym samym wyzwalają aktywność spostrzeżeniową i myślową, wdrażają do systematycznej obserwacji i pobudzają zdolność twórczego myślenia oraz wzmacniają motywy uczenia się i rozwijają zainteresowania. Oprócz tego maszyny dydaktyczne zdolne są wywołać żywe zainteresowanie przedmiotem poznania. W ten sposób powstają pozytywne motywy uczenia się: zaciekawienie, chęć i gotowość uczenia się oraz zadowolenie.

Każda praca – w tym także samokształceniowa – ma walory wychowawcze i kształcące, a jednocześnie staje się szkodliwa dla organizmu, gdy jest wykonywana w sposób nieodpowiedni, bez liczenia się z własnymi możliwościami fizycznymi, psychicznymi, czasowymi i materialnymi. W warunkach intensywnego samokształcenia bardzo łatwo może nastąpić zakłócenie prawidłowego funkcjonowania organizmu. Główne przyczyny tego mogą być następujące:

Wyróżniamy cztery podstawowe rodzaje filmów: fabularny, poetycki, dokumentalny i dydaktyczny- Dla celów samokształcenia najbardziej przydatne są filmy dokumentalne i dydaktyczne: z lilmów dokumentalnych zaś – reportaże filmowe, czyli relacje z prawdziwych zdarzeń uzupełnione komentarzami. Reportaże filmowa mogą przedstawiać wydarzenia produkcyjne, prace różnych grup zawodowych, mogą dotyczyć zagadnień ekonomicznych, społecznych, technicznych itp.

Wydawnictwa te specjalizują się w wydawaniu podręczników dla uczniów: podręczników, przewodników i poradników metodycznych dla nauczycieli oraz czasopism pedagogicznych (głównie metodycznych) dla nauczycieli, takich jak np: „Polonistyka”, „Matematyka”, „Biologia w szkole” i innych.

Często zdarza się, że w czasie nieobecności uczącego się biurko jest wykorzystywane do innych celów niż do pracy umysłowej. Wtedy chcąc uniknąć bałaganu na biurku, należy przekonać domowników o konieczności poszanowania materiałów przeznaczonych do nauki. Nikt nie powinien ich przekładać i przenosić na inne miejsce.

Wymienione wskazania dotyczące przechowywania pamięciowego i prawideł utrwalania zapamiętanego materiału należy zawsze mieć na uwadze przy układaniu programu samokształcenia i jego realizacji.

Nauczyć się czytać, to wcale jeszcze nie znaczy czytać tak biegle, jak tylko można. Dlatego nawet człowiek dorosły po przejściu dodatkowych ćwiczeń zwykle zwiększa dotychczasowe tempo czytania ze zrozumieniem o kilka, a czasem nawet i o kilkadziesiąt procent.

Poprawnie sporządzony bibliograficzny opis książki obejmuje: nazwisko i imię autora, tytuł książki, dodatek do tytułu, miejsce wydania, nazwę wydawnictwa, rok wydania, liczbę stron w książce, np. Jarosław Rudniański: o pracy umysłowej (tytuł), Cele, metody, organizacja psychiczna (podtytuł). Warszawa 1987. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, s. 376.

Wiele lat później w Słowniku pedagogicznym sformułował W. Okoń następujące określenie samokształcenia: „… osiąganie wykształcenia poprzez działalność, której treść, cele, warunki i środki ustala sam podmiot. W procesie samokształcenia jego cele się dynamizują, osiągnąwszy wyższy stopień świadomości uczący się dokonuje często ich przewartościowania i udoskonalenia. Samokształcenie osiąga optymalny poziom wtedy, gdy przekształca się w stałą potrzebę życiową człowieka oraz. stanowi oparcie dla kształcenia ustawicznego“ !0.

Przemęczenie. Zdarza się, że uczucie zmęczenia pojawia się zaraz po rozpoczęciu nauki lub nawet przed jej rozpoczęciem. Jeżeli nie zanika ono po wypoczynku albo jeżeli wypoczynek jest zbyt krótki i przez to niewystarczający, może dojść do nagromadzenia się w organizmie następstw zmęczenia, a samo zmęczenie przekształca się wówczas w przemęczenie. Przemęczenie jest w-ięc konsekwencją zapracowywania się bez wytchnienia, gonienia resztkami sił aż do całkowitego wyczerpania. Zmęczenie przechodzi w’óvvczas w przemęczenie ogólne i chroniczne, tak że najlżejszy wysiłek umysłowy staje się trudnością nie do pokonania. Jak z tego wynika, chroniczne przemęczenie jest chorobą, którą należy leczyć.

Jak prowadzić zeszył przedmiotów’)'? Wyjaśnimy to na przykładzie: załóżmy, że samouk jest słuchaezem zaocznego kursu kwalifikacyjnego i samokształcenie jest główną metodą zdobywania przez niego nowych wiadomości. W takim przy padku zeszyt jest fotografią całokształtu pracy samouka w danym przedmiocie nauczania. Nie może on być jednak brulionem do wszystkiego. Sporządzane w zeszycie notatki nic mogą być zbyt szczegółowe ani też zbyt ogólne. Są trzy sposoby prowadzenia zeszytów przedmiotowych: