ROLA MOTYWACJI W SAMOKSZTAŁCENIU

Omówione w poprzednim rozdziale cele samokształcenia informowały o wartościach, które samoucy zamierzają osiągnąć dzięki samokształceniu. Natomiast poznanie przyczyn podejmowania przez samouków pracy samokształceniowej wymaga przeanalizowania motywacyjnych podstaw tego procesu.

Czym jest więc motyw, skoro zajmuje tak ważne miejsce w procesie samokształcenia? Poglądy i definicje na len temat są dość bogate i różnorodne. Mimo stosunkowo obszernej literatury nie określono dotychczas jednoznacznie pojęcia motywu.

E. R. Hilgard przez motyw rozumie coś, co pobudza organizm do działania lub podtrzymuje to działanie, skoro już raz zostało ono podjęte. Gdy pytamy „dlaczego” te czynności mają miejsce, pytanie to dotyczy motywów I9. Autor ten wyróżnia następujące rodzaje motywów: biologiczne, społeczne i osobiste.

W tak dokonanej klasyfikacji motywy samokształcenia należałoby zaliczyć do motywów osobistych, bowiem motywy te „dotyczą pragnienia uznania dla siebie oraz opanowania tych dziedzin, których nie da się opisać w kategoriach utrzymywania życia lub afiliacji” 2(J. Do motywów osobistych E. R. Hilgard zalicza także pragnienie prestiżu u innych osobników, chęć władzy nad nimi, pragnienie, by mieć poczucie samourzcczywistnienia, osiągnięć, realizacji swoich ambicji itp.

J. Reykowski twierdzi, że motywacja stanowi jeden z czynników, od których zależy efekt działania. Motywacja jest to pojęcie ogólne, oznaczające takie zjawiska, jak: intencja, zamiar, chęć, pragnienie, życzenie, zainteresowanie czymś, obawa przed czymś itp. Wszystkie wymienione terminy oznaczają wystąpienie w człowieku „tendencji kierunkowej”, czyli gotowości do zmierzania ku określonym celom. Tendencję taką J. Reykow- ski nazywa motywem, a ogół motywów – terminem motywacja. Według tego autora „motywacja to proces psychicznej regulacji, od którego zależy kierunek ludzkich czynności oraz ilość energii, jaką na realizację danego kierunku człowiek gotów jest poświęcić”-1. Tak więc, zdaniem J. Reykowskie- go, motywacja to proces wewnętrzny, warunkujący dążenie ku określonym celom.