GENEZA, TRADYCJE I ISTOTA SAMOKSZTAŁCENIA CZ. II

Polskie tradycje samokształceniowe sięgają znacznie dalej niż w lata dwudziestolecia międzywojennego. Starania o upowszechnienie idei samokształcenia w narodzie polskim były' jeszcze większe w czasach rozbiorów. Niski poziom szkół elementarnych oraz działania gcrmanizacyjne i rusyfikacyjnc zaborców stały' się przyczyną wywołania szerokiego ruchu oświatowego we wszystkich zaborach. Przyjmował on formę samokształcenia indywidualnego bądź zbiorowego, głównie w' postaci kółek samokształceniowych, gdzie ze szczególnym zapałem studiowano historię Polski oraz zagadnienia kultury narodowej. Ruch ten wspierała literatura pedagogiczna, a zwłaszcza takie książki, jak M. Wiszniewskiego Myśli o kształceniu samego siebie (1873), W. M. Kozłowskiego Co i jak czytać (wiele wydań), A. Dygasińskiego Jak się uczyć i jak uczyć innych (1891) oraz prace S. Karpowicza i J. W. Daw ida.

Swoistym uwieńczeniem tych działań był wydawany od 1898 roku przez S. Michalskiego Poradnik dla samouków, który początkowo w sześciu tomach (1898-1911), a w nowym wydaniu w dziesięciu tomach (1915-1932) zawierał prace naukowe z różnych dziedzin wiedzy – wraz ze wskazówkami metodycznymi i bibliograficznymi. Prezentując artykuły wielu wybitnych autorów, służył on samokształceniu, ułatwiał ukończenie szkoły średniej i podjęcie studiów wyższych. Redaktor Poradnika… przeciwstawiał się takiemu samouctwu, które sprowadza się tylko do czytania książek, zalecał zaś takie studiowanie, jakie wiedzę książkową wńążc bezpośrednio z doświadczeniami życiowymi samouków, dając im poznać sens i znaczenie w-ie- dzy naukowej.