Katalogi dużych biblotek

Katalogi o układzie systematycznym stosowane są prawie wyłącznie w specjalistycznych bibliotekach naukowych, gdzie liczba działów' jest mniejsza, a tym samym ich układ bardziej przejrzysty, dlatego struktura ich katalogów jest możliwie bliska systemowi danej nauki. Podział laki zatem jest właściwy dla potrzeb pracowników nauki, stąd też czytelnik mniej zorientowany w danej dziedzinie nauki zazwyczaj ma duże trudności w korzystaniu z tego rodzaju katalogów.

Katalog przedmiotowy ma za zadanie udzielić szybkich odpowiedzi na pytanie, czy i jakie prace na oznaczony temat można znaleźć w danej bibliotece. Zasadniczo obejmuje on swym zasięgiem jedynie wydawnictwa samoistne (druki zwarte, a także czasopisma ujęte jako całość). Katalog przedmiotowy skupia zatem dzieła według określonych lematów, np. pod hasłem ..Łódż?’ zbiera całe piśmiennictwo dotyczące tego miasta, inaczej mówiąc wszystko, co na temat Łodzi znajduje się w danej bibliotece. Hasła przedmiotowe w tvm katalogu ułożone są w porządku alfabetycznym.

W katalogach dużych bibliotek przyjęty jest podział tematyczny książek według uniwersalnej klasyfikacji dziesiętnej. Klasyfikacja ta oparta jest na zasadzie dziesiętnego podziału w znakowaniu. Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna (UKD) jest w Polsce dość szeroko stosowana, przede wszystkim w ośrodkach dokumentacyjnych, w bibliotekach technicznych i naukowych. Zasada UKD polega na tym, że całość klasyfikowanego piśmiennictwa dzieli się na 10 działów' głównych, oznaczonych symbolami od 0 do 9. Przez dodanie do symboli działu głównego dalszych cyfr od 0 do 9 otrzymuje się podziały drugiego stopnia, oznaczone symbolami dwucyfrowymi (np. 01.02.03 itd.). W len sposób otrzymuje się podziały' dalszych stopni, rozbudowując w razie potrzeby symbole do kilku lub nawet kilkunastu znaków cyfrowych. Oto przykład rozbudowy symboli:

– 6. Nauki stosowane

– 62. Inżynieria

– 621. Budowa maszyn

– 621.3 Elektrotechnika

– 621.39 Telekomunikacja

– 621.396 Radiokomunikacja

Klasyfikacja UKD

Dla większego zrozumienia klasyfikacji UKD zilustruję ją jeszcze jednym przykładem: pierwszy dział klasyfikacji dziesiętnej oznaczony cyfrą „0″ grupuje zawsze dzieła treści ogólnej, bibliografie, katalogi i książki o książce. Klasyfikacja drugiego stopnia tego działu przedstawia się w UKD następująco:

– 01 – bibliografie i katalogi

– 02 – bibliotekoznawstwo, bibliotekarstwo, czytelnictwa

– 03 – encyklopedie ogólne

– Klasyfikacja trzeciego i dalszych stopni działu „00″ obejmuje:

– 001 – nauka i wiedza ogólna, organizacja i technika pracy umysłowej

– 003 – pismo

– 003.2 – rodzaje pisma

– 003.21 – pismo obrazkowe

– 003.22 – pismo sylabowe

Jeśli w' bibliotece, z której korzystamy, jest prowadzony katalog według klasyfikacji dziesiętnej, należy się z nim zapoznać, by wiedzieć, w której szufladce katalogu należy szukać odpowiednich pozycji.

Katalogi alfabetyczne i rzeczowe książek i czasopism, a także kartoteki zagadnieniowi sporządzane w działach dokumentacji bibliotek specjalistycznych i bibliografie tematyczne wr książkach umożliwiają szybkie dotarcie do potrzebnych pozycji zarówno wtedy, gdy punktem wyjścia poszukiwań jest konkretny autor, którego dzieła się poszukuje, jak i wówczas, gdy czytelnik zainteresowany danymi tematami, szuka dzieł o treści im odpowiadającej, pozostawiając nazwiska autorów na drugim planie.

Wyszukiwanie i wypożyczanie książki to dopiero skromny początek pracy z książ.ką. Równic ważna jest orientacja w cechach charakterystycznych książki jako wydawnictwa zwartego, w jej budowie zewnętrznej i wewnętrznej.