ZMĘCZENIE I ODPOCZYNEK

Pracę samokształceniową może znacznie zakłócić lub wręcz uniemożliwić zły stan zdrowia uczącego się. Równocześnie wiadomo jednak, że istnieją określone stany psychofizyczne, bynajmniej nie chorobowe, ale znacznie ograniczające zdolność skutecznego uczenia się. Takimi stanami mogą być np. zmęczenie, znużenie, osłabienie albo stan napięcia nerwowego.

Zmęczenie, Człowiek, jak wiadomo, nie może pracować umysłowo nieprzerwanie, ponieważ obciążenie umysłu jest możliwe tytko do pewnych granic. Zbliżenie się do tych granic lub ich osiągniecie wywołuje reakcję samoobrony organizmu w postaci zmęczenia.

Czas pojawienia się uczucia zmęczenia podczas uczenia się bywa różny u różnych osób. Zależy to od wielu czynników, między' innymi od warunków otoczenia, ale przede wszystkim od stanu układu nerwowego i podatności na nie danej osoby.

Pierwszymi objawami zmęczenia pracą umysłową są zwykle zaburzenia uwagi, koncentracji i sprawności psychomotorycznej, np. opóźnione reagowanie na bodźce płynące ze środowiska. Do tego dołączają się też często elementy zmęczenia fizycznego wynikające z konieczności utrzymywania przez wiele godzin wymuszonej pozycji ciała, utrzymywania głowy, czy zmęczenia mięśni gałek ocznych.

Jeśli jednak te pierwsze oznaki zmęczenia zlekceważymy, wówczas mogą ujawnić się te groźniejsze: upośledzenie funkcjonowania różnych narządów, przede wszystkim ośrodkowego układu nerwowego, ból i sztywność mięśni, zmniejszenie sprawności koordynacji i precyzji ruchów.

Warto zatem zastanowić się nad tym, jakie są konkretne przyczyny zmęczenia pracą umysłową. Ze względów formalnych najprostszy wydaje się podział źródeł zmęczenia na takie, kióre mają charakter powszechny oraz takie, które występują indywidualnie i są charakterystyczne dla konkretnych osób.