ZMĘCZENIE I ODPOCZYNEK CZ. II

Wśród ogólnych źródeł zmęczenia pracą umysłową wymienić należy przede wszystkim ograniczoną odporność systemu nerwowego na bodźce. Na przykład długotrwałe słuchanie wykładów, wytężanie wzroku w trakcie czytania, stałe napięcie uwagi itp. powodują stopniowe obniżanie się sprawności umysłowej aż do utraty kontroli nad reakcjami. I tak wykład staje się niezrozumiały, kolejne wiersze czytanego tekstu odczytywane są mechanicznie, uwaga jest rozproszona. Również jeśli warunki, w których odbywa się praca umysłowa, nic odpowiadają wymaganiom higieny, objawy zmęczenia występują bardzo wcześnie. Jeśli np. uczącemu się przeszkadza w skupieniu myśli hałas dobiegający z sąsiedniego pomieszczenia lub czyta przy złym oświetleniu, siedzi niewygodnie itp., objawy zmęczenia występują znacznie szybciej niż przy' warunkach optymalnych lub do nich zbliżonych.

Oprócz ogólnych, powszechnych źródeł zmęczenia występują również inne, indywidualne. Główną przyczyną ograniczającą możliwości intelektualne człowieka jest nadwerężanie systemu nerwowego, nieprzestrzeganie prawideł racjonalnego gospodarowania własnymi siłami i możliwościami. I tak np. po nieprzespanej nocy możliwości aktywnego uczenia się w znacznym stopniu są ograniczone, zaś wszelkie próby zmuszania się do wysiłku umysłowego zwiększają jeszcze uczucie senności i zmęczenia.

Źródłem zmęczenia może być także brak przygotowania do samodzielnego uczenia się. Brak przygotowania należy rozumieć szeroko, poczynając od nastawienia wewnętrznego, poprzez poziom wykształcenia wyniesionego ze szkoły, aż po nieumiejętność samodzielnego uczenia się, słuchania wykładów ze zrozumieniem, czytania podręczników, notowania itp. Przyczyną przedwczesnego zmęczenia może być także brak zainteresowania przedmiotem nauki. System nerwowy uruchamia wówczas sygnalizację obronną, zdolność do dalszego wysiłku umysłowego spada i ulega znacznemu ograniczeniu. Występuje wtedy zupełna niechęć do myślenia i nieodparte pragnienie odpoczynku.