Liczba godzin snu zmienia się w' zależności od wieku oraz od właści- w-ości indywidualnych człowieka. Ogólnie rzecz biorąc, potrzeba snu zmniejsza się wraz z wiekiem człowieka. 1 Lak w dzieciństwie (do 15 roku życia) człowiek powinien spać 9-11 godzin, dorośli (do 50 roku życia) 7-8 godzin, zaś w wieku starszym (po 70 roku życia) wystarczy 6-7 godzin snu na dobę. Ludzi dorosłych obowiązuje reguła: kto śpi tylko 5-6 godzin na dobę zamiast 8, ten następnego dnia zużyje około 25% więcej energii, aby wykonać to, co mógłby zrobić po ośmiogodzinnym śnie.

Zastosowanie komputerów' w edukacji dorosłych, a w tym w pracy samokształceniowej staje się coraz bardziej powszechne. Proces uczenia się w-spierany przez komputer obejmuje takie formy, jak ćwiczenia, symulację z modelami sytuacyjnymi, gry dydaktyczne indywidualne i zespołowe. Komputer służy także do kierowania różnymi formami i metodami pracy uczącego się i sam określa na podstawie wstępnej kontroli jaki wariant programu nauczania (samokształcenia) będzie odpowiedni. Spełnia wńęc funkcję maszyny uczącej i ustala poziom trudności programu w zależności od wyniku wstępnej kontroli i dalszych postępów w opanowywaniu programu.Zdaniem J. Póhurzyckiego komputer może spełniać następujące funkcje w procesie uczenia się dorosłych:

Trudności w uczeniu się, a więc i w samokształceniu są problemem ciągle aktualnym. Dotyczy on właściwego przygotowania w szkole ludzi do dalszej nauki, do czynnego udziału w życiu zarówno społecznym, jak i zawodowym. Trudności te hamują, bądź w ogóle uniemożliwiają, wykonanie określonego zadania. Zniechęcają do pracy umysłowej.

Chociaż każdy ma własny system utrwalania wiadomości, niemniej jednak warto podać inne, sprawdzone sposoby utrwalania lektury, a mianowicie:

T, Tomaszewski wyróżnia również trudności obiektywne i subiektywne. Trudności obiektywne występują wtedy, „gdy człowiek zdolny do wykonywania normalnych zadań w normalnych warunkach staje wobec zadań lub warunków, które przekraczają tę normę”. Trudności subiektywne zaś wówczas, „gdy w sytuacji normalnej człowiek nic moż.e sprostać jej wymaganiom, gdy nic może wykonać normalnych zadań w normalnych warunkach”54. Trudności subiektywne mogą być przejściowe lub trwałe. Mimo tego rozróżnienia T. Tomaszewski uznaje, że trudności subiektywne i obiektywne zawsze pozostają w ścisłym związku ze sobą.

Ćwiczenie szybkiego czytania (inaczej nazywa się ono czytaniem dynamicznym) należy początkowo przeprowadzać na książkach niezbyt trudnych (lecz nie powieściach), drukowanych raczej dużą niż małą czcionką. Duża czcionka jest łatwiejsza dla oka, zaś zbyt trudny tekst zmusza do zmniejszenia szybkości czytania. Bardzo dobrze nadają się do tego celu teksty popularnonaukowe w czasopismach lub podręcznikach. Po pewnym czasie można przejść do tekstów trudniejszych, drukowanych drobniejszą czcionką. Należy zaznaczyć, że zarówno czas potrzebny na trening, jak i przyspieszenie czytania są sprawą indywidualnych zdolności i motywacji do opanowania tej sztuki.

Czytanie, jak każda inna praca, jeśli ma być wydajna, wymaga przygotowania oraz spełnienia kilku warunków. Jednym z nich jest pamiętanie o tym, od czego zależy czytanie w ogóle. Z tego względu warto przypomnieć sobie, iż czytanie jest uzależnione od nierozerwalnej współpracy dwóch procesów1: widzenia i myślenia. Jeśli jednego brak, drugim nie można wszystkiego nadrobić. Osoba starsza może mieć bardzo osłabiony wzrok, ale mózg jej jest jeszcze w pełnej gotowości, winna więc do czytania mieć odpowiednie okulary. Dziecko na ogół widzi doskonale, ale umysł jego nic kontroluje jeszcze tego, co wzrok może odebrać z otaczającego świata, musi więc doskonalić sprawność myślenia.

W większości dziedzin nauki i icchniki postęp jest tak szybki, a cvkl wydawniczy książek lak wolny, że wiadomości i dane na temat najnowszych odkryć naukowych publikowane są w gazetach lub – znacznie częściej – w czasopismach fachowych.

Doniosłe znaczenie dla efektów samokształcenia ma umiejętność korzystania z nowoczesnych środków' dydaktycznych. Prawie we wszystkich placówkach oświatowych do procesu nauczania wprowadza się nieustannie nowoczesne środki dydaktyczne, wyposaża się sale wykładowe w niezbędne zestawy urządzeń i w najnowszy sprzęt audiowizualny, co znacznie przyspiesza i ułatwia uczenie się. Ponadto do nauczania wprowadza się sukcesywnie urządzenia mechaniczne, np. maszyny dydaktyczne i komputery.

Tematy egzaminu warto zanotować. Po egzaminie dobrze jest sprawdzić to, co napisaliśmy z tym, co powinniśmy napisać. Czasami przy egzaminie ustnym (jeśli taki jest przewidywany) egzaminator przegląda pracę pisemną egzaminowanego, żąda podania dodatkowych wyjaśnień. Warto być na to przygotowanym. Egzamin ustny może być rozmaicie zorganizowany i przebiegać w różnych formach, np.:

Bogatym źródłem samokształcenia jest środowisko życia i pracy. Każda godzina stwarza wiele okazji do obserwacji tego, co się wokół nas dzieje, a zarazem uświadamia nam, żc jesteśmy nie tylko obserwatorami, lecz także uczestnikami żęcia w środowisku. Z całą świadomością powinniśmy przyjmować to, co doskonali nas i nasze działanie. A gdy uwzględnimy starą maksymę pedagogiczną, która głosi, że życie jest najlepszym nauczycielem i najsurowszym egzaminatorem, to korzyści jakie dla samokształcenia niesie nasza codzienność, stają sic oczywiste.